Liệm là gì? Những điều kiêng kỵ cần lưu ý khi khâm liệm
Liệm là gì? Đây là một nghi thức vô cùng quan trọng trong tang lễ truyền thống của người Việt, thể hiện sự tôn kính và mong muốn người đã khuất được ra đi thanh thản. Bài viết này sẽ đi sâu vào định nghĩa, quy trình khâm liệm, những điều kiêng kỵ và lưu ý về phong thủy liên quan đến nghi thức này, giúp bạn hiểu rõ hơn về một phần văn hóa tâm linh sâu sắc của dân tộc.
Liệm là gì?
Liệm là giai đoạn quan trọng trong quá trình chuẩn bị cho tang lễ, bao gồm việc tắm rửa, mặc quần áo và quấn vải cho người đã khuất trước khi đặt vào quan tài. Nghi thức này thể hiện sự kính trọng, tưởng nhớ và mong muốn người ra đi được sạch sẽ, tươm tất trên hành trình cuối cùng.
Định nghĩa về liệm trong tang lễ
Trong tang lễ của người Việt, liệm là một nghi thức mang ý nghĩa đặc biệt, đánh dấu giai đoạn chuyển tiếp từ cuộc sống sang thế giới bên kia. Nó bao gồm các công việc:
- Tắm rửa (mộc dục): Làm sạch thi thể bằng nước thơm hoặc rượu.
- Mặc quần áo: Cho người đã khuất mặc quần áo mới, thường là áo quan hoặc trang phục mà người đó yêu thích khi còn sống.
- Quấn vải liệm: Dùng vải liệm (thường là vải trắng hoặc vàng) để quấn quanh thi thể.
- Đặt vào quan tài: Đặt thi thể đã liệm vào quan tài.
Nghi thức này thể hiện lòng thành kính, sự quan tâm và mong muốn người đã khuất được chuẩn bị chu đáo cho hành trình sang thế giới bên kia.
Sự khác biệt giữa liệm, tẫn liệm và tẩm liệm
Mặc dù đều liên quan đến việc chuẩn bị thi thể cho tang lễ, liệm, tẫn liệm và tẩm liệm có những điểm khác biệt nhất định:
- Liệm: Như đã định nghĩa ở trên, bao gồm các bước tắm rửa, mặc quần áo và quấn vải cho thi thể.
- Tẫn liệm: Là quá trình bỏ các vật dụng cá nhân của người quá cố hoặc các vật dụng có ý nghĩa tượng trưng (ví dụ: tiền giấy, gạo, vôi…) vào trong quan tài cùng với thi thể. Tẫn liệm mang ý nghĩa giúp người chết có đủ vật chất để dùng ở thế giới bên kia.
- Tẩm liệm: Là việc sử dụng các loại thảo dược, hương liệu, hoặc hóa chất chuyên dụng để bảo quản thi thể trước khi liệm. Tẩm liệm thường được thực hiện khi cần kéo dài thời gian giữ thi thể, ví dụ như khi người thân ở xa chưa về kịp. Ngày nay, việc tẩm liệm bằng hóa chất ít được sử dụng rộng rãi do những lo ngại về môi trường và sức khỏe.
Tóm lại, liệm là quá trình chuẩn bị cơ bản nhất, tẫn liệm là việc bỏ thêm vật phẩm vào quan tài, và tẩm liệm là biện pháp bảo quản thi thể.
Quy trình khâm liệm theo phong tục truyền thống
Quy trình khâm liệm có thể khác nhau đôi chút tùy theo vùng miền và gia đình, nhưng về cơ bản, nó bao gồm các bước chính sau:
Bước 1: Tắm rửa và vệ sinh thi thể (Mộc dục)
Đây là bước đầu tiên và vô cùng quan trọng trong quy trình khâm liệm. Thi thể được tắm rửa sạch sẽ bằng nước ấm pha với rượu trắng hoặc nước lá thơm. Mục đích là gột rửa bụi trần, giúp người đã khuất được thanh tịnh trước khi về cõi vĩnh hằng. Người thực hiện việc tắm rửa thường là người thân trong gia đình hoặc người có kinh nghiệm, am hiểu về nghi thức này.
Bước 2: Mặc quần áo và quấn vải liệm
Sau khi tắm rửa, thi thể được mặc quần áo mới. Thường thì người ta sẽ chọn áo quan (một loại áo đặc biệt dành cho người chết) hoặc bộ quần áo mà người quá cố yêu thích khi còn sống. Sau khi mặc quần áo, thi thể được quấn bằng vải liệm, thường là vải trắng hoặc vàng. Vải liệm được quấn cẩn thận, che kín toàn bộ cơ thể.
Bước 3: Đặt thi thể vào quan tài và niêm phong
Sau khi quấn vải liệm, thi thể được nhẹ nhàng đặt vào quan tài. Trong quan tài, người ta thường đặt thêm các vật phẩm cá nhân của người quá cố, tiền giấy, hoặc những vật có ý nghĩa tượng trưng. Sau khi đặt thi thể vào quan tài, quan tài sẽ được đậy nắp và niêm phong cẩn thận.
Những điều kiêng kỵ khi khâm liệm cần lưu ý
Trong quá trình khâm liệm, có một số điều kiêng kỵ mà gia đình cần đặc biệt lưu ý để tránh những điều không may mắn:
Kiêng để nước mắt rơi vào thi thể
Theo quan niệm dân gian, nước mắt rơi vào thi thể sẽ khiến linh hồn người đã khuất vướng bận, khó siêu thoát. Vì vậy, người thân nên cố gắng kìm nén cảm xúc, tránh khóc lóc quá nhiều trong quá trình khâm liệm.
Không để chó mèo nhảy qua thi thể
Đây là một trong những điều kiêng kỵ quan trọng nhất. Theo quan niệm, nếu chó mèo nhảy qua thi thể, người đã khuất có thể bị “quỷ nhập tràng”, trở thành vong hồn quấy phá. Vì vậy, cần đặc biệt chú ý trông coi, không để chó mèo lại gần khu vực khâm liệm và quan tài.
Tránh sử dụng quan tài làm từ gỗ cây liễu
Trong văn hóa Việt Nam, cây liễu thường gắn liền với những điều không may mắn, tang tóc. Do đó, quan tài nên được làm từ các loại gỗ quý như gỗ lim, gỗ gụ, gỗ hương…
Kiêng tổ chức khâm liệm vào giờ xấu
Việc chọn giờ tốt để khâm liệm là rất quan trọng. Người ta thường xem ngày giờ cẩn thận, chọn giờ hợp với tuổi của người đã khuất để đảm bảo mọi việc diễn ra suôn sẻ, không gặp trở ngại.
Một số lưu ý về phong thủy trong khâm liệm
Phong thủy đóng một vai trò quan trọng trong tang lễ của người Việt, đặc biệt là trong quá trình khâm liệm.
Hướng đặt quan tài theo phong thủy
Hướng đặt quan tài cần phù hợp với tuổi và mệnh của người đã khuất. Thông thường, người ta sẽ mời thầy phong thủy đến xem xét và tư vấn để chọn được hướng tốt nhất, giúp linh hồn người ra đi được an yên.
Vật phẩm cần có trong quan tài để đảm bảo linh hồn an yên
Ngoài quần áo, tiền giấy và các vật dụng cá nhân, trong quan tài thường có một số vật phẩm mang ý nghĩa phong thủy:
- Gạo và vôi: Đặt dưới chân thi thể để trừ tà, xua đuổi âm khí.
- Chén cơm úp: Thể hiện sự no đủ, không thiếu thốn ở thế giới bên kia.
- Đũa tre: Tượng trưng cho sự kết nối giữa người sống và người chết.
- Vải điều: Che mặt người đã khuất.
Kết luận
Liệm là một nghi thức quan trọng và thiêng liêng trong tang lễ của người Việt, thể hiện lòng hiếu thảo, sự tôn kính và mong muốn người đã khuất được an nghỉ nơi chín suối. Việc hiểu rõ về quy trình khâm liệm, những điều kiêng kỵ và lưu ý về phong thủy sẽ giúp gia đình tổ chức tang lễ một cách chu toàn, thể hiện trọn vẹn tấm lòng thành kính đối với người đã khuất.
