Điểu táng là gì? Thủ tục Điểu táng Tây Tạng với người mất

Điểu táng, hay còn gọi là “thi thiên táng”, là một hình thức tang lễ độc đáo và mang đậm nét văn hóa tâm linh của người Tây Tạng. Thay vì chôn cất hay hỏa táng, thi thể người mất sẽ được hiến tế cho chim kền kền. Bài viết này sẽ đi sâu vào tìm hiểu về điểu táng, từ khái niệm, nguồn gốc, ý nghĩa tâm linh, quy trình thực hiện, đến những điều cấm kỵ và sự khác biệt so với các hình thức mai táng khác trên thế giới.

Điểu táng là gì?

Để hiểu rõ hơn về điểu táng, ta cần nắm bắt khái niệm và nguồn gốc của tục lệ này.

Khái niệm điểu táng

Điểu táng (藏語: བྱ་གཏོར་; phiên âm: jator), dịch nghĩa là “cho chim ăn”, là một nghi thức tang lễ trong đó thi thể người chết được đưa lên một địa điểm linh thiêng và dâng cho chim kền kền ăn. Người Tây Tạng tin rằng đây là một hành động bố thí cuối cùng của người đã khuất, đồng thời giúp linh hồn họ siêu thoát.

Nguồn gốc của tục lệ điểu táng

Nguồn gốc của điểu táng bắt nguồn từ tín ngưỡng Phật giáo Kim Cương Thừa và điều kiện địa lý khắc nghiệt của Tây Tạng. Phật giáo Kim Cương Thừa đề cao lòng từ bi và sự xả bỏ, coi việc hiến dâng thân xác là một hành động bố thí cao cả. Địa hình cao nguyên Tây Tạng cằn cỗi, đất đai khan hiếm, khiến việc mai táng hoặc hỏa táng trở nên khó khăn. Do đó, điểu táng trở thành một giải pháp hợp lý và phù hợp với cả tín ngưỡng và điều kiện tự nhiên.

Ý nghĩa tâm linh của điểu táng trong văn hóa Tây Tạng

Điểu táng không chỉ là một hình thức xử lý thi thể mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc đối với người Tây Tạng.

Quan niệm của người Tây Tạng về sự sống và cái chết

Người Tây Tạng quan niệm rằng cái chết không phải là sự kết thúc mà là một giai đoạn chuyển tiếp sang một kiếp sống mới. Thân xác chỉ là một lớp vỏ tạm thời, linh hồn mới là yếu tố quan trọng và bất tử. Vì vậy, họ không quá coi trọng việc bảo quản thi thể.

Vai trò của điểu táng trong việc siêu thoát và tái sinh

Điểu táng được xem là một hình thức giải phóng linh hồn khỏi những ràng buộc của thân xác. Khi chim kền kền ăn hết thi thể, linh hồn sẽ được giải thoát khỏi thế giới vật chất và chuẩn bị cho quá trình tái sinh. Hành động này còn mang ý nghĩa bố thí, giúp người đã khuất tích đức để có một kiếp sau tốt đẹp hơn.

Quy trình thực hiện điểu táng

Quy trình điểu táng là một nghi lễ phức tạp, đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng và sự tham gia của những người có chuyên môn.

Chuẩn bị thi thể trước khi điểu táng

Thi thể người mất sẽ được quấn trong vải trắng và đặt trong tư thế bào thai. Các Lạt Ma sẽ tụng kinh siêu độ trong suốt thời gian này. Sau đó, thi thể sẽ được đưa đến địa điểm điểu táng – thường là một ngọn núi cao hoặc một khu vực hẻo lánh.

Vai trò của các Lạt Ma và Rogyapas trong nghi lễ

Các Lạt Ma đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn và thực hiện nghi lễ. Họ tụng kinh cầu siêu, khai quang điểm nhãn cho thi thể và chỉ dẫn cho Rogyapas (người có nhiệm vụ chặt xác). Rogyapas là những người có kinh nghiệm và kỹ năng đặc biệt, họ sẽ xẻ thịt và nghiền xương người chết để tạo điều kiện thuận lợi cho chim kền kền. Công việc này đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và cả lòng dũng cảm.

Các bước tiến hành nghi lễ điểu táng Tây Tạng

• Lựa chọn địa điểm: Địa điểm điểu táng phải là nơi linh thiêng và được chim kền kền thường xuyên lui tới.
• Chuẩn bị thi thể: Thi thể được tắm rửa, quấn vải trắng và đặt ở tư thế bào thai.
• Tụng kinh: Các Lạt Ma tụng kinh cầu siêu trong suốt quá trình chuẩn bị.
• Xẻ thịt và nghiền xương: Rogyapas xẻ thịt và nghiền xương người chết thành từng mảnh nhỏ.
• Gọi chim kền kền: Rogyapas sử dụng các kỹ thuật đặc biệt để gọi chim kền kền.
• Cho chim ăn: Thi thể được đặt trên tảng đá lớn và chim kền kền sẽ ăn hết phần thịt và xương.
• Kết thúc nghi lễ: Sau khi chim ăn xong, các Lạt Ma tiếp tục tụng kinh cầu siêu và cầu nguyện cho linh hồn người đã khuất được siêu thoát.

Các hình thức mai táng khác ở Tây Tạng

Bên cạnh điểu táng, ở Tây Tạng còn có một số hình thức mai táng khác, tùy thuộc vào địa vị xã hội và tôn giáo của người đã khuất.

Tháp táng – Nghi thức dành cho các Lạt Ma cao cấp

Tháp táng là hình thức mai táng cao quý nhất, dành cho các Lạt Ma cao cấp. Thi thể của họ sẽ được ướp hương liệu và đặt trong một tháp nhỏ bằng vàng hoặc bạc.

Hỏa táng – Hình thức mai táng của giới quý tộc

Hỏa táng là hình thức mai táng phổ biến trong giới quý tộc và những người có điều kiện kinh tế. Tro cốt sau khi hỏa táng sẽ được rải vào sông hoặc hồ.

Thủy táng và địa táng – Những lựa chọn mai táng khác

Thủy táng là hình thức mai táng bằng cách thả thi thể xuống sông hoặc hồ. Địa táng là hình thức mai táng bằng cách chôn thi thể xuống đất. Hai hình thức này thường được sử dụng cho những người nghèo hoặc những người mắc bệnh truyền nhiễm.

Quan điểm của Phật giáo Kim Cương Thừa về điểu táng

Phật giáo Kim Cương Thừa xem điểu táng là một hành động cao đẹp, thể hiện lòng từ bi và sự vô ngã.

Điểu táng như một hành động bố thí thân xác

Điểu táng được xem là một hành động bố thí cuối cùng của người đã khuất. Họ hiến dâng thân xác của mình cho các loài chim, giúp chúng có thức ăn và duy trì cuộc sống. Hành động này thể hiện sự xả bỏ, không còn chấp trước vào thân xác.

Từ bi và vô ngã trong nghi thức điểu táng

Nghi thức điểu táng thể hiện lòng từ bi của người Tây Tạng đối với tất cả chúng sinh. Họ tin rằng, việc hiến dâng thân xác cho chim kền kền là một hành động giúp đỡ, mang lại lợi ích cho những sinh vật khác. Đồng thời, nghi thức này cũng thể hiện sự vô ngã, không còn phân biệt giữa ta và người, giữa sự sống và cái chết.

Những điều cấm kỵ và lưu ý trong nghi lễ điểu táng

Nghi lễ điểu táng có những quy định và cấm kỵ nghiêm ngặt cần tuân thủ.

Những ai được phép tham dự nghi thức điểu táng?

Thông thường, chỉ có các Lạt Ma, Rogyapas và một số thành viên thân thiết trong gia đình mới được phép tham dự nghi thức điểu táng. Phụ nữ mang thai và trẻ em thường không được tham gia.

Các quy định nghiêm ngặt trong quá trình thực hiện

Trong quá trình thực hiện nghi lễ, không được phép khóc lóc, than vãn hoặc thể hiện sự đau buồn quá mức. Mọi người phải giữ yên lặng, tôn trọng nghi lễ và tin tưởng vào sự siêu thoát của linh hồn người đã khuất. Chụp ảnh hoặc quay phim nghi lễ cũng bị cấm.

Sự khác biệt giữa điểu táng và các hình thức mai táng khác trên thế giới

Điểu táng là một hình thức mai táng độc đáo, có nhiều điểm khác biệt so với các hình thức mai táng khác trên thế giới.

So sánh điểu táng với hỏa táng và địa táng

So với hỏa táng và địa táng, điểu táng mang những ý nghĩa khác biệt. Hỏa táng tiêu hủy hoàn toàn thi thể bằng lửa, trong khi địa táng chôn thi thể xuống đất. Điểu táng lại hiến dâng thi thể cho chim kền kền, thể hiện sự bố thí và kết nối với tự nhiên.

Điểu táng trong bối cảnh tôn giáo và văn hóa khác

Trong nhiều nền văn hóa và tôn giáo khác, thi thể thường được coi trọng và được bảo quản cẩn thận. Tuy nhiên, trong văn hóa Tây Tạng, thân xác chỉ là một lớp vỏ tạm thời, nên việc hiến dâng cho các loài chim được xem là một hành động ý nghĩa và phù hợp với triết lý sống của họ.

Kết luận

Điểu táng là một phần không thể thiếu trong văn hóa tâm linh của người Tây Tạng. Mặc dù có vẻ kỳ lạ đối với nhiều người, nhưng nghi lễ này mang ý nghĩa sâu sắc về lòng từ bi, sự vô ngã và niềm tin vào sự tái sinh. Việc tìm hiểu về điểu táng giúp chúng ta hiểu rõ hơn về văn hóa và triết lý sống của một dân tộc có bề dày lịch sử và truyền thống.